Topçular Katibi Abdulkadir (Kadri) Efendi Tarihi. Ziya Yılmazer, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2004, 1401 s. 16x24 cm 2400 gr. ISBN: 9751615852 Text in Turkish
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ
BİBLİYOGRAFYA
KISALTMALAR
TOPÇULAR KÂTİBİ 'ABDÜLKÂDİR (KADRÎ) EFENDİ
A. HAYATI
1. Adı
2. Ailesi, Doğduğu Yer ve Yılı
3. Bulunduğu Görevler
4. Bulunduğu ve Bulunma İhtimâli olan Seferler
5. Ölümü
B. TARİH'İ
l. Eserin İsmi
2. Telîf Sebebi
3. Telîf Tarihi
4. Muhtevâsı
5. Tarih'in Nüshaları
a. Es'ad Ef. Nüshası
b. Viyana Nüshası
c. Nüshaların Mukâyesesi ve Kıymeti
6. Şiirleri ve Şâirliği
C. KAYNAKLARI
D. TESİRLERİ
1. Kâtib Çelebi'nin Fezleke'si
a. 'Abdülkadir'in Tarih'inden Alındığı Belirtilen Yerler
b. 'Abülkadir'in Tarih'inden Aldığını Belirtmeden İstifâde Ettiği Yerler
ba. İhtisâr Ederek Aldığı Yerler
bb. Başka Kaynaklarla Karışık Olarak İstifâde Ettiği Yerler
bc. İstifâde Ettiğini Bazı İfâdelerle Belirttiği Yerler
bd. Diğer Kaynaklara Tercîh Ettiğinin Açık Olarak Görüldüğü Yerler
be. Diğer Kaynakları Tercîh Ettiğinin Açık Olarak Görüldüğü Yerler
2. Na'îmâ'nın Tarih'i
3. Hammer'in Osmanlı Devleti Tarihi
E. 'ABDÜLKÂDİR'İN TARİHÇİLİĞİ VE ÜSLÛBU
1. Tarihçiliği
2. Üslûbu
a. Arkaik Türkçe Kelimeler
b. Deyimler
c. Benzetmeler
d. Mübâlağalı İfâdeler
Metin Tesîsinde Tâkip Edilen Yol
NETİCE
METİN
Bin bir târîhinde vâki' olan Üngürus seferleridir ki, zikrolunur
Ve Âsitâne'ye, Vezîr Kayim-makâm Ferhâd Paşa'ya fermân-ı şerîf sâdır oldukda ve telhîs ile Sadr-ı a'zam, sa'âdetlü Pâdişâh-ı 'âlem-penâh'a, evvel-bahâr-ı huceste-âsârda olacak sefer mühimmâtları defterleri beyânındadır
Der-zemân-ı hazret-i Pâdişâh-ı İslâm Sultân Murâd bin Selîm Hân; fî sene 1003
Der-sefer-i Eflâk bâ-Serdâr Vezîr-i a'zam Ferhâd Paşa refte; fî-şehr-i şa'bân sene 1003
Der-muhârebe-i Ostorgon, bâ-Serdâr Vezîr Mehmed Paşa, Mîr-i mîrân-ı Budun
Der-sefer-i Eğri feth-kerde, ba 'dehû muhârebe. Feth-i küffâr-ı tabur, der-vakt-i hazret-i Pâdişâh-ı 'âlem-penâh; sene 1004 ilâ 1005
Der-sefer-i Vasıt, bâ-Serdâr Vezîr Satırcı Mehmed Paşa; der-vâcib, şevvâl sene 1005
Der-muhâfaza-i Nehr-i Tuna, Mihal'in 'ısyân[ı] sebebinden, bâ-Serdâr Vezîr Hâfız Ahmed Paşa; fi sene 1005
Der-sefer-i Erdel Kıralı [ve] Kal'a-i Varad, der-zemân-ı Vezîr Satırcı Mehmed Paşa; fi sene 1006
Kefere-i Nemçe'nin taburları Budun Kal'ası'na gelüp, ceng ü cidâl olduğudur
Âsitâne-i sa'âdet'de olan tebeddülâtlar ve imdâd-ı sefer-i Üngürus beyânındadır
Ve Âsitâne-i sa'âdet'de vâki' olan sefer-i Üngürus câniblerine cedîd Serdâr fermân olduğudur
Der-sefer-i Uyvar bâ-Serdâr Vezîr-i a'zam İbrâhîm Paşa-[y]ı Gazî, Serdâr-ı Üngürus me'mûr şude
Âsitâne'den Uyvar seferine teveccüh etdükleridir
Der-sefer-i Kal'a-i Kanije ve Kal'a-i Babocsa ve ba'zı kılâ'. Ve kefere-i füccâr cem'iyyet kerdend, tabur keşîde ve muhârebe şude. Ve feth-i kılâ' ve tabur-i küffâr firâr kerd ve feth nasîb şude ; der-zemân-ı Serdâr Vezîr-i a'zam İbrâhîm Paşa-[y]ı Gazî, hâlâ
Der-sefer-i İstoni-Belgırad. Ve küffâr-ı hâksâr taburları cem'iyyet ile İstoni-Belgırad'a gürûh toplar ile gelüp, üşündü ve muhârebe olur. Kırk 'aded top ile muhâsara edüp, zabt eder. Yüz yirmi bin kefere cem' olur, dahi tabur bağlayup, balkan kûhistânda kal'aya mukabil karâr ederler; sene 1010
İbtidâ Anadolu Vilâyeti'nde vâki' olan Celâlî Kara Yazıcı ve Karındaşı ve Hüseyn Paşa
Der-sefer-i İstoni-Belgırad, feth kerd; der-zemân-ı Serdâr Sadr-ı a'zam Hasan Paşa, der-vakt-i eyyâm-ı ağustos ikdâm şude bi-'inâyetillâh ; der-vâcib gurre-i rebî'ulâhır sene 1011
Serdâr Vezîr-i a'zam Hasan Paşa Vilâyet-i Erdel seferine teveccüh etdükleridir, ba'dehû 'avdet edüp
Der-sefer-i Ada ve tabur ve Peşte der-vakt-i Vezîr Serdâr Mehmed Paşa Budun refte; fi sene 1012
Der-vakt-i Vezîr-i a'zam 'Ali Paşa be-Âsitâne 'adâlet kerde der-Âsitâne
Der-sefer-i şark ve Şâh-ı 'Acem ve Celâlî, bâ-Serdâr Vezîr Cıgal-zâde Sinân Paşa
Ve sene selâs[e] 'aşere ve elf târîhinde Şâh-ı bed-kirdâr Van Kal'ası üzere geldüğüdür
Der-sefer-i Üngürus, der-zemân-ı Serdâr Vezîr-i a'zam 'Ali Paşa, Belgırad refte, ba'dehû merhûm ve mağfûr şude; der-vâcib rebî'ulevvel sene 1013. Ba'dehû Vezîr Mehmed Paşa Vezîr-i a'zam şude
Sa'âdetlü Sultân Ahmed Hân hazretleri, Edirne'ye 'azîmet etdükleridir
Sene selâse 'aşere ve elf şa'bân gurresinde, der-mahrûse-i Bursa sa'âdetlü Pâdişâh-ı 'âlem-penâh refte-bâz. Âsitâne-i sa'âdet teveccüh kerde; fî sene 1013
Vezîr-i a'zam Mehmed Paşa sadrda karâr etdi; fî sene 1013, evâsıt-ı ramazân
Der-sefer-i Ostorgon feth kerd; der-zemân-ı Vezîr-i a'zam Mehmed Paşa; sene 1014
Sene hamse 'aşere ve elf târîhinde vâki' Anadolu câniblerine olan sefer-i hümâyûndur ki, zikr ü beyân olunur
Der-sefer-i Anadolu bâ-Serdâr Vezîr Mustafa Paşa; li-sene 1015
Ve sene sitte 'aşere ve elf târîhinde vâki' olan seferlerden Canpulâd-oğlu ve Celâlîler seferleridir ki zikr olunur
Der-sefer-i Mihalic; Cisr-i Lubât üzerine Celâlî eşkıyâları cem' olup, Âsitâne'den Vezîr Hasan Paşa Serdâr olup, teveccühleri beyânındadır
Der-sefer-i Bağdâd, bâ-Serdâr Vezîr Mahmûd Paşa
Der-sefer-i Celâlî Kalender-oğlu, feth kerde; sene 1017
Der-sefer-i Bayburd ve Ser'asker[î-i] Vezîr Defterdâr Ahmed Paşa, Mîr-i mîrân-ı Rumeli
Der-sefer-i Üsküdar ve katl-i Celâlî Yûsuf Paşa, ba'dehû 'avdet şude der-Âsitâne, bâ-fermân-ı şerîf-i 'âlî-şân
Der-sefer-i şark ve Tebrîz sitâde; der-vakt-i Şâh-ı bed-fi'âl. Tabur cem'kerde Serdâr Vezîr-i a'zam Murâd Paşa ve Şâh firâr-kerde der-Tebrîz
Bin yirmi senesinde Âsitâne'de sa'âdetlü Pâdişâh-ı 'âlem-penâh hazretleri, Saray-ı atîk'de Sultân hazretlerine sûr-i hümâyûn olduğu zikr olunur; sene 1020. Ba'dehû Vezîr-i a'zam Nasûh Paşa'ya ; sene 1021
Alay-ı 'azîm
Sultân Ahmed Hân hazretleri[nin], cemî'i vüzerâ'-i 'izâm ile Edirne'ye teveccühleri[dir]
Der-sefer-i Eyâlet-i Yemen; fî sene 1021
Der-sûr-i Vezîr-i a'zam Nasûh Paşa
Der-sefer-i Kazak eşkıyâsı ve Nehr-i Ak[-su] ve Turla bâ-Serdâr Vezîr Ahmed Paşa, Mîr-i mîrân-ı Rumeli; sene 1024
Der-sefer-i şark ve Kal'a-i Revan bâ-Serdâr Vezîr-i a'zam Mehmed Paşa firistâde; der-vâcib sene 1025. Ve kışlak; sene 1026, Haleb. Ba'dehû kılâ'-ı Revan âmed
Der-sefer-i Erzurum bâ-Serdâr Yeniçeri Ağası olan Hüseyn Ağa
Der-sefer-i şark ve Tebrîz, ba'dehû Erdebil ve Sahrây-ı Serav'da karâr şude ve elçi âmede, ba'dehû 'avdet kerdend; sene 1027
Bin yirmi altı senesinde vâki' Devlet-i 'aliyye'de sadrda olan ahvâldir
Der-sefer-i Erdebil, bâ-Serdâr Vezîr-i a'zam Halîl Paşa; sene 1027
Der-sefer-i Leh ve Kazak; Boğdan sınuruna tabur peydâ edüp, İskender Paşa'[y]ı Serdâr edüp, feth etdükleridir
Sa'âdetlü Sultân Osmân Hân, Leh câniblerine teveccüh edüp ve Hotun taburu ve Kıral-ı Kefere-i Leh cem'iyyet edüp, asâkir-i İslâm üzerlerine sefer edüp, mansûr u muzaffer oldular; sene 1030
Sene selâse ve selâsûn ve elf recebü'l-müreccebinin gurresinde vâki' seferlerinin biri de Abaza seferi, ba'dehû Bağdâd seferidir; der-vakt-i Vezîr-i a'zam Mehmed Paşa
Sene erba'a [ve] selâsûn ve elf târîhinde, Sadr-ı a'zam Serdâr-ı ekrem Hâfız Ahmed Paşa Diyârbekir'den Bağdâd Kal'ası seferine teveccühleridir ki, zikr olunur
Sene sitte ve selâsûn ve elf rebî'ulâhır[un]un gurresinde, Vezîr-i a'zam Serdâr Halîl Paşa Erzurum seferine teveccühleri beyânındadır
Der-sefer-i Erzurum ve Abaza[-i] 'aduv 'ısyân şude, bâ-Serdâr Sadr-ı a'zam Husrev Paşa me'mûr refte. Ve kal'a-i mezbûr muhâsara kerdend, feth şude; der sene 1037
Der-sefer-i Hemedân ve Dergezîn ve Vilâyet-i Şîrâz ve Sahrây-ı Maşad ve Şehrezol ve Bağdâd, der-zemân-ı Serdâr Vezîr-i a'zam Husrev Paşa me'mûr şude; sene 1038
Der-Vilâyet-i Şehrezol, binâ-i cedîd kerde; der-zemân-ı Vezîr-i a'zam Husrev Paşa mübâşeret kerde
Der-sefer-i muhâfaza-i Vilâyet-i Musul, kal 'a-i cedîd binâ ve ta 'mîr kerde. Ve dernek-i mîr-i mîrân ve cem'iyyet-i sipâhiyân; der-sene 1041
Der-sefer-i şark ve kışlak-ı Haleb ve Diyârbekir dernek kerde, bâ-Serdâr Vezîr-i a'zam Mehmed Paşa ve hıfz-ı Kal'a-i Van
Sene selâs[e ve] erba'în ve elf şevvâlinde, 'azametlü Pâdişâh Sultân Murâd, mahrûse-i Edirne'ye teveccüh edüp, ba'dehû 'avdet etdükleridir
Sene erba'a ve erba'în ve elfde vâki' olan şark seferlerinden Revân Kal'ası seferidir ki, nakl ü beyân olunur
Sene sitte [ve] erba'în ve elf şevvâlinde, Vezir-i a'zam olan Bayram Paşa, Bağdâd seferi mühimmâtları içün Serdâr olup, Âsitâne'den teveccüh etdükleridir
Der-sefer-i şark ve feth-i Kal'a-i Bağdâd; der-vakt-i Pâdişâh-ı İslâm Sultân ibnü's-Sultân Gazî Murâd Hân ibn Sultân Ahmed Hân
[Sultân Murâd'ın vefâtı ve Sultân İbrâhîm'in cülûsü]
Bin elli bir târîhinde Âsitâne-i sa'âdet'den Bahr-ı siyâh câniblerine fermân olunan donanma-yı hümâyûn ile Kefe ve Azak seferidir ki, zikr olunur
DİZİN
EKLER
l. Abdülkadir Efendi Tarihi'nin Nüshalarından Örnekler
2. Abdülkadir Efendi ile İlgili Bazı Arşiv Vesîkaları
